Πόσοι από μας εν τη ροή
του λόγου , έχουν ακούσει λατινικές φράσεις, και οι περισσότεροι, είναι παιδιά της θεωρητικής
κατεύθυνσης και κατανοούν την
κάθε φράση , τι γίνεται όμως, με τους υπόλοιπους , που έχουν τελειώσει
τη θετική ή τεχνολογική κατεύθυνση
και
μαγεύονται από την αρχαία γλώσσα των Λατίνων;
κάθε φράση , τι γίνεται όμως, με τους υπόλοιπους , που έχουν τελειώσει
τη θετική ή τεχνολογική κατεύθυνση
και
μαγεύονται από την αρχαία γλώσσα των Λατίνων;
Εμείς στο Λογοτεχνικό περιβόλι, συγκεντρώσαμε κάποιες φράσεις της αρχαίας Λατινικής και έχουμε την μετάφραση εδώ:
Λατινικές φράσεις μεταφρασμένες στην νέα Ελληνική:
ad calendas Graecas
στις ελληνικές καλένδες, δηλαδή, ποτέ
ad hoc γι’ αυτόν το
σκοπό
advocatus diaboli ο δικηγόρος του διαβόλου
alma mater τροφός μητέρα
alter ego ο άλλος μου
εαυτός, το άλλο εγώ, ο σωσίας,
altera pars η άλλη πλευρά
a cappella στην εκκλησία ( στην κυριολεξία: χωρίς τη
συνοδεία μουσικής)
anno Domini (a.D.) έτος
κυρίου· π.χ.: 1991 a.D., δηλαδή 1991 μ.Χ.
ante Cristum (a.C.) προ
Χριστού· π.χ.: 1500 a.C., δηλαδή 1500 π.Χ.
ante meridiem (a.m.)
πριν το μεσημέρι
ante portas προ των
πυλών
a posteriori εκ των
υστέρων
a priori εκ των
προτέρων
ave, Caesar, morituri
te salutant χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν
Ave, Maria χαίρε, Μαρία
aqua vitae νερό της ζωής
bona fide με καλή πίστη
bona fortuna καλή τύχη
carpe diem άδραξε την
ημέρα· απόλαυσε την σημερινή ημέρα· εκμεταλλεύσου το παρόν.
casus beli αιτία πολέμου
corpus Christi το σώμα του Χριστού
cui bono? ποιος ωφελείται
citius, altius, fortius
ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα· (έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων).
cogito ergo sum
σκέφτομαι άρα υπάρχω (Καρτέσιος).
corpus συλλογή έργων
curriculum πρόγραμμα
σπουδών
curriculum vitae (c.v.)
βιογραφικό σημείωμα
de facto έμπρακτα, εκ των
πραγμάτων.
de iure με
νόμο
de profundis εκ βαθέων
directiva διάταξη,
κανονιστική οδηγία
dum spiro spero όσο
ζω ελπίζω
dura lex sed lex σκληρός
νόμος αλλά νόμος
errare humanum est το
να πλανάσαι είναι ανθρώπινο
errata σφάλματα·
παροράματα
et cetera (etc.) και
λοιπά
ex libris 1. Κατά λέξη
σημαίνει: από τα βιβλία, από τη βιβλιοθήκη, και συνοδεύεται από το όνομα του
κατόχου του βιβλίου.2. Η επιγραφή που τίθεται πάνω σ’ ένα βιβλίο και δηλώνει
τον κάτοχο του βιβλίου.
3. Καλλιτεχνική
σφραγίδα, που φέρει το όνομα, το έμβλημα του βιβλιόφιλου.
ex officio από θέσεως
exampli gratia (e.g.)
για παράδειγμα
fama volat η φήμη πετά
gratis δωρεάν
grosso modo με αδρό
τρόπο· χοντρικά· πρόχειρα
habeas corpus 1.
(κυριολεκτικά: έχε το σώμα). Θεσμός του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί
στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης
σύλληψης και κράτησης του· το habeas corpus ψηφίστηκε το 1679, την περίοδο του
Καρόλου Β’.2. σύνταγμα· συνταγματικός χάρτης
habeas corpus πρέπει να έχεις το σώμα (πρέπει να
δικαιολογείς την δίκη)
habemus Papam! έχουμε Πάπα (στην αναγγελία εκλογής Πάπα)
hic et nunc εδώ και τώρα
homo erectus όρθιος άνθρωπος (ανθρωπολογικός όρος)
homo sapiens έμφρων άνθρωπος , σοφός άνθρωπος,(ανθρωπολογικός όρος)
homo universalis άνθρωπος με γενικά ενδιαφέροντα και πολλές
γνώσεις
honoris gratia τιμής ένεκεν
homo homini lupus ο
άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος
homo sapiens σοφός
άνθρωπος
id est (i.e.) δηλαδή
in absentia ερήμην
in extremis στα άκρα, σε ακραία περίπτωση, στην εσχάτη
περίπτωση
imperium ηγεμονία·
κοσμοκρατορία
in memoriam εις μνήμην
incognito κρυφά·
μυστικά· καμουφλαρισμένα
in nomine domini εις το όνομα του Κυρίου
in principio επί της αρχής
in promptu με ετοιμότητα, άμεσα (γρήγορα)
in situ επί τόπου, αυτοψία
in vitro κατά λέξη, σε
γυάλα· πείραμα στο εργαστήριο· σε μη ζωντανή κατάσταση
in vivo veritas στο
κρασί η αλήθεια
in vivo σε ζωντανή
κατάσταση· πείραμα σε ζωντανούς οργανισμούς
ipso facto με αυτό
καθαυτό το γεγονός
libido επιθυμία· ηδονή·
γενετήσιο ένστικτο
mare nostrum η θάλασσά
μας· για τους Ρωμαίους η Μεσόγειος.
mea culpa δικό μου
φταίξιμο· δικό μου σφάλμα
memorandum υπόμνημα
modus vivendi τρόπος
ζωής· συμβιβασμός
moratorium αναστολή
εχθροπραξιών
mutatis mutandis
τηρουμένων των αναλογιών
nexus σύνδεση· διαπλοκή
(σε λογοτεχνικό έργο)
nota σημείωση· μήνυμα·
διακοίνωση· οδηγία
occasione data
ευκαιρίας δοθείσης
o tempora o mores! ω
καιροί! ω ήθη!
pax ειρήνη· η λέξη
συνοδεύεται συνήθως, με επίθετο για να δηλώσει την κυρίαρχη επιρροή κάποιου:
pax Romana, pax Americana κτλ.
per se καθ’ εαυτόν
persona πρόσωπο·
προσωπείο
persona non grata
ανεπιθύμητο πρόσωπο
post scriptum (p.s.) υστερόγραφο
primus inter pares πρώτος
μεταξύ ίσων
pro meridiem (p.m.)
πριν το μεσημέρι
quo vadis που πηγαίνεις
ratio λόγος· αιτία
requiem νεκρώσιμη
ακολουθία
res πράγμα· αντικείμενο
scripta manent, verba
volant τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν. Πολλές φορές χρησιμοποιείται μόνο το
scripta manent.
sic έτσι
sic et non ναι και όχι
sine qua non εκ των ων
ουκ άνευ
status quo παγιωμένη
κατάσταση· καθεστηκυία τάξη· καθεστώς
sui generis ιδιόρρυθμος
summa summarum το
άθροισμα των αθροισμάτων, τελικό άθροισμα
tabula rasa άγραφη
πλάκα
terra incognita άγνωστη
γη
terminus ante quem
χρονολογικό όριο (όχι πριν απ’ αυτό)
terminus post puem
χρονολογικό όριο (όχι μετά απ’ αυτό)
time hominem unius
libri να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου
urbi et orbi στην πόλη
και στην οικουμένη· παντού
vae victis ουαί τοις
ηττημένοις
veni, vidi, vici ήλθα,
είδα, νίκησα
verbatim κατά λέξη
verbatim ac litteratim κατά
λέξη και κατά γράμμα
veto βέτο· αρνησικυρία, προβάλω ένσταση
vice versa και
αντίθετα· και αντίστροφα
viva voce δια ζώσης·
προφορικά
vivat ζήτω
Vulgata η μετάφραση της
Βίβλου στα Λατινικά.
Πηγές:
Μαρκαντωνάτος, Γ.Α.,
Λεξικό Αρχαίων Βυζαντινών και Λογίων Φράσεων της Νέας Ελληνικής, Αθήνα,
εκδόσεις Gutenberg,1998 (4η έκδοση).
Μείζον Ελληνικό Λεξικό
(ηλεκτρονική έκδοση)
0 Σχόλια