Από την ποιητική μου συλλογή
«Στοχασμοί»
(Μοιάζει)
Μοιάζει κλεψύδρα η Ζωή
Χρυσόσκονη κάθε στιγμή.
Να’χα τη Δύναμη μονάχα
το κάτω ,πάνω να γυρνούσα
με τα μυαλά του σήμερα
απ’την Αρχή να ζούσα….
Ρένα Τζωράκη
«Στοχασμοί»
(Μοιάζει)
Μοιάζει κλεψύδρα η Ζωή
Χρυσόσκονη κάθε στιγμή.
Να’χα τη Δύναμη μονάχα
το κάτω ,πάνω να γυρνούσα
με τα μυαλά του σήμερα
απ’την Αρχή να ζούσα….
Ρένα Τζωράκη
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Η κλεψύδρα που σημαίνει "κλέφτης του ύδατος", και ήταν όργανο μέτρησης του χρόνου γνωστό στους Αιγύπτιους από την εποχή των βασιλέων των Θηβών της 18ης δυναστείας. Ήταν ένα είδος αγγείου, πήλινου ή μεταλλικού, με κυλινδρικό ή ωοειδές σχήμα. Το δοχείο αυτό είχε μία οπή μέσα από την οποία έπεφτε το νερό, το οποίο αντιστοιχούσε σε ένα χρονικό διάστημα.
Η πρώτη κλεψύδρα για την οποία έχουμε γραπτά στοιχεία χρονολογείται γύρω στο 1800 π.χ.. Κατασκευάστηκε από τον Αιγύπτιο Φαραώ Αμενεμχέτ Γ', ο οποίος άφησε την αυτοβιογραφία του χαραγμένη στους τοίχους του νεκρικού του θαλάμου, στο Λούξορ. Όπως αναφέρει, η χειμωνιάτικη νύχτα διαρκούσε 14 ώρες, ενώ η καλοκαιρινή ήταν ίση με 12 ώρες.
Γρήγορα η κλεψύδρα έγινε το βασικό όργανο μέτρησης του χρόνου. Αρχικά για οικιακή χρήση και στη συνέχεια, για δημόσια, στα δικαστήρια ή την εκκλησία του δήμου, για τη μέτρηση του χρόνου των αγορεύσεων.
Έτσι δε κλεψύδραι ουλώδεις έχουσαι εκκρούς, εις ας το ύδωρ εγχέουσι, προς ο δει λέγειν κατά τας δίκας", δηλαδή, "Οι κλεψύδρες είναι δοχεία που διαθέτουν λεπτές σωληνωτές εκροές. Στα δοχεία αυτά ρίχνουν νερό, με το οποίο μετρούν το χρόνο ομιλίας στις δημόσιες δίκες" (Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία 67,2).
Άλλη χρήση της κλεψύδρας ήταν η αγροτική, για τον έλεγχο του χρόνου ποτίσματος των αγροτικών εκτάσεων, και η στρατιωτική, για τη μέτρηση του χρόνου που φύλαγαν τη νύχτα οι φύλακες. "Η νύχτα χωριζόταν σε τέσσερις ίσης διάρκειας σκοπιές, ανά τρεις νυχτερινές ώρες. Αντίστοιχα χωριζόταν και η μέρα σε δώδεκα ίσες ημερήσιες ώρες. Η διαφορετική διάρκεια των ημερών και των νυχτών κατά τις διάφορες εποχές του έτους είχε συνέπεια τη διαφορετική διάρκεια ημερήσιων και νυχτερινών ωρών και απαιτούσε σχετική προσαρμογή των ωρολογίων. Έτσι η στρατιωτική νυχτερινή κλεψύδρα κατασκευαζόταν στη μέγιστη δυνατή της διάσταση, που αντιστοιχούσε στη μέγιστη νύχτα. Η προσαρμογή γινόταν με προσθήκη ή αφαίρεση στρώματος κεριού στο εσωτερικό της κλεψύδρας, ανά 10 ημέρες, ανάλογα από το αν έπρεπε να μειωθεί ή να αυξηθεί ο χρόνος λειτουργίας της" (Αινίας Τακτικός, 22, 24).
Ένα άλλο όργανο που χρησιμοποιήθηκε στον Μεσαίωνα για τη μέτρηση του χρόνου ήταν τα αμμομετρικά ρολόγια ή αμμοκλεψύδρες, όργανα ανάλογα προς τις κλεψύδρες των αρχαίων λαών. Τα όργανα αυτά είναι σε γενικές γραμμές παρόμοια με τις κλεψύδρες, μόνο που σε αυτά η άμμος αντικατέστησε το νερό.
Η επινόησή τους αποδίδεται στον Γάλλο μοναχό Λουιπράν, ο οποίος έζησε στη Σαρτ τον 8ο μ.Χ. αιώνα. Όπως αναφέρει η παράδοση, το 807 μ.Χ. ο Καρλομάγνος διέταξε να κατασκευαστεί μία αμμοκλεψύδρα, που ήταν τόσο μεγάλη, ώστε το ανέστρεφαν μόνο μια φορά κάθε 12 ώρες.
Τα αμμομετρικά ρολόγια αποτελούνται απο δύο κατακόρυφα σφαιροειδή δοχεία ίσης χωρητικότητας, στημένα έτσι ώστε να συγκοινωνούν μόνιμα μεταξύ τους μέσω μιας πολύ μικρής οπής που συνδέει τα στόμιά τους. Στο εσωτερικό του επάνω δοχείου έχει τοποθετηθεί πολύ λεπτή και ξηρή άμμος, που ρέει συνεχώς προς το κενό κάτω δοχείο, σε καθορισμένο και υπολογισμένο εκ των προτέρων χρονικό διάστημα. Ο μέγιστος δυνατός χρόνος που μπορεί να μετρηθεί εξαρτάται από τη διάμετρο του στομίου, την ποσότητα, την ξηρότητα, αλλά και τη διάμετρο των κόκκων της άμμου. Μόλις τελείωνε η ροή της άμμου, ανέστρεφαν τη συσκευή, και επαναλαμβανόταν η ίδια διαδικασία. Τα εύχρηστα αυτά όργανα ήταν σε ευρεία χρήση για πολλούς αιώνες, κυρίως για τη μέτρηση μικρών χρονικών περιόδων, όπως η διάρκεια ενός μικρού λόγου ή κηρύγματος.
Η κλεψύδρα που σημαίνει "κλέφτης του ύδατος", και ήταν όργανο μέτρησης του χρόνου γνωστό στους Αιγύπτιους από την εποχή των βασιλέων των Θηβών της 18ης δυναστείας. Ήταν ένα είδος αγγείου, πήλινου ή μεταλλικού, με κυλινδρικό ή ωοειδές σχήμα. Το δοχείο αυτό είχε μία οπή μέσα από την οποία έπεφτε το νερό, το οποίο αντιστοιχούσε σε ένα χρονικό διάστημα.
Η πρώτη κλεψύδρα για την οποία έχουμε γραπτά στοιχεία χρονολογείται γύρω στο 1800 π.χ.. Κατασκευάστηκε από τον Αιγύπτιο Φαραώ Αμενεμχέτ Γ', ο οποίος άφησε την αυτοβιογραφία του χαραγμένη στους τοίχους του νεκρικού του θαλάμου, στο Λούξορ. Όπως αναφέρει, η χειμωνιάτικη νύχτα διαρκούσε 14 ώρες, ενώ η καλοκαιρινή ήταν ίση με 12 ώρες.
Γρήγορα η κλεψύδρα έγινε το βασικό όργανο μέτρησης του χρόνου. Αρχικά για οικιακή χρήση και στη συνέχεια, για δημόσια, στα δικαστήρια ή την εκκλησία του δήμου, για τη μέτρηση του χρόνου των αγορεύσεων.
Έτσι δε κλεψύδραι ουλώδεις έχουσαι εκκρούς, εις ας το ύδωρ εγχέουσι, προς ο δει λέγειν κατά τας δίκας", δηλαδή, "Οι κλεψύδρες είναι δοχεία που διαθέτουν λεπτές σωληνωτές εκροές. Στα δοχεία αυτά ρίχνουν νερό, με το οποίο μετρούν το χρόνο ομιλίας στις δημόσιες δίκες" (Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία 67,2).
Άλλη χρήση της κλεψύδρας ήταν η αγροτική, για τον έλεγχο του χρόνου ποτίσματος των αγροτικών εκτάσεων, και η στρατιωτική, για τη μέτρηση του χρόνου που φύλαγαν τη νύχτα οι φύλακες. "Η νύχτα χωριζόταν σε τέσσερις ίσης διάρκειας σκοπιές, ανά τρεις νυχτερινές ώρες. Αντίστοιχα χωριζόταν και η μέρα σε δώδεκα ίσες ημερήσιες ώρες. Η διαφορετική διάρκεια των ημερών και των νυχτών κατά τις διάφορες εποχές του έτους είχε συνέπεια τη διαφορετική διάρκεια ημερήσιων και νυχτερινών ωρών και απαιτούσε σχετική προσαρμογή των ωρολογίων. Έτσι η στρατιωτική νυχτερινή κλεψύδρα κατασκευαζόταν στη μέγιστη δυνατή της διάσταση, που αντιστοιχούσε στη μέγιστη νύχτα. Η προσαρμογή γινόταν με προσθήκη ή αφαίρεση στρώματος κεριού στο εσωτερικό της κλεψύδρας, ανά 10 ημέρες, ανάλογα από το αν έπρεπε να μειωθεί ή να αυξηθεί ο χρόνος λειτουργίας της" (Αινίας Τακτικός, 22, 24).
Ένα άλλο όργανο που χρησιμοποιήθηκε στον Μεσαίωνα για τη μέτρηση του χρόνου ήταν τα αμμομετρικά ρολόγια ή αμμοκλεψύδρες, όργανα ανάλογα προς τις κλεψύδρες των αρχαίων λαών. Τα όργανα αυτά είναι σε γενικές γραμμές παρόμοια με τις κλεψύδρες, μόνο που σε αυτά η άμμος αντικατέστησε το νερό.
Η επινόησή τους αποδίδεται στον Γάλλο μοναχό Λουιπράν, ο οποίος έζησε στη Σαρτ τον 8ο μ.Χ. αιώνα. Όπως αναφέρει η παράδοση, το 807 μ.Χ. ο Καρλομάγνος διέταξε να κατασκευαστεί μία αμμοκλεψύδρα, που ήταν τόσο μεγάλη, ώστε το ανέστρεφαν μόνο μια φορά κάθε 12 ώρες.
Τα αμμομετρικά ρολόγια αποτελούνται απο δύο κατακόρυφα σφαιροειδή δοχεία ίσης χωρητικότητας, στημένα έτσι ώστε να συγκοινωνούν μόνιμα μεταξύ τους μέσω μιας πολύ μικρής οπής που συνδέει τα στόμιά τους. Στο εσωτερικό του επάνω δοχείου έχει τοποθετηθεί πολύ λεπτή και ξηρή άμμος, που ρέει συνεχώς προς το κενό κάτω δοχείο, σε καθορισμένο και υπολογισμένο εκ των προτέρων χρονικό διάστημα. Ο μέγιστος δυνατός χρόνος που μπορεί να μετρηθεί εξαρτάται από τη διάμετρο του στομίου, την ποσότητα, την ξηρότητα, αλλά και τη διάμετρο των κόκκων της άμμου. Μόλις τελείωνε η ροή της άμμου, ανέστρεφαν τη συσκευή, και επαναλαμβανόταν η ίδια διαδικασία. Τα εύχρηστα αυτά όργανα ήταν σε ευρεία χρήση για πολλούς αιώνες, κυρίως για τη μέτρηση μικρών χρονικών περιόδων, όπως η διάρκεια ενός μικρού λόγου ή κηρύγματος.
Τέλος, οι αμμοκλεψύδρες έχουν και συμβολικό χαρακτήρα, όπως για παράδειγμα στον Τεκτονισμό. Οι Τέκτονες πιστεύουν ότι όπως κυλά η άμμος από το ένα δοχείο στο άλλο, έτσι ρέει ο χρόνος, και τα πάντα μεταβάλλονται. Σε αυτήν ακριβώς τη συνεχή ροή οφείλεται η ύπαρξη του κόσμου μας, και το γρήγορο κύλισμα των κόκκων της άμμου μας θυμίζει τον πρόσκαιρο και περαστικό χαρακτήρα της ανθρώπινης ζωής.
Θαυμάσια είναι η αναφορά του καθηγητή Ενρίκο Μέντι στη Σελήνη, στο βιβλίο του "Η Σελήνη μας κοιτάζει", όπου την παρομοιάζει με μία τεράστια φωτεινή κλεψύδρα:
"...Ο δίσκος της
Σελήνης αργά και προοδευτικά αδειάζει μέχρι να μηδενιστεί ολότελα και μετά, με
την ίδια ακρίβεια, αργά και σταθερά γεμίζει ολότελα , δείχνοντας μας ολόκληρο
τον φωτεινό δίσκο της, την πανσέληνο, σε μια αδιάκοπη αιώνια διαδικασία... Η
μεταβολή της όψης της, πάντα σταθερή στη ρυθμική επανάληψή της, χαράζει τον
παλμό του χρόνου στο βήμα της ιστορίας. Αυτή δίνει στη Γη το τακτικό σήμα του
χρόνου, που περνάει και ξαναγυρίζει".
Ένα ‘ομορφο τραγούδι σε όλους εσάς από τους
Οniroma:
0 Σχόλια